ریاست محترم سازمان میراث فرهنگی و گردشگری جناب آقای مهندس بقائی
باسلام و احترام
به دنبال اجرای طرح ساماندهی در گلزارهای شهدای سراسر كشور و تصمیم‌گیری مجریان مبنی بر شروع اجرای طرح در بهشت‌زهرای تهران و اجرای آن در قطعه 44 گلزار شهدا، نگرانی‌هایی از سوی خانواده‌های شهدا و زائرین نسبت به آسیب‌دیدن شكل و فرم مزار شهدا وجود دارد كه صرفاً یك مساله احساسی نیست، بلكه این اعتراضات از طرف كسانی بیان می‌شود كه دلسوزانه و متعهدانه نگران از دست رفتن نمادها، تصاویر، شعرها و شعارهایی هستند كه شاید برای نسل اول و دوم انقلاب بر اثر تكرار عادی به نظر بیاید و اهمیت چندانی نداشته باشد، اما با گذشت زمان ارزش تاریخی و فرهنگی این آثار روشن‌تر خواهد شد. آثاری كه تنها یادگار‌های باقیمانده از دوران انقلاب و دفاع مقدس هستند و نمادی از ایثارهای مؤمنانه دیروز برای نسل پرسشگر امروز و آینده هستند.
مزارهایی كه هر كدام از آنها به تنهایی شاخص و گویای اندیشه شهیدانی است كه اعتقادات و آرمانهایشان در قالب وصایا و شعارها بر سنگ مزارشان حك شده است. همچنین تزئین حجله‌ها و انتخاب اشیاء آنها و شكل ظاهری سنگ مزارها نیز براساس سلیقه خانواده‌ها و بازماندگان شهدا و تحت تاثیر حال و هوای مؤمنانه و قهرمانانه آن دوره طراحی شده است. تنوع موجود در شكل ظاهری و محتوای سنگ نوشته‌های مزارها، نمایشگاهی هنرمندان و موزه‌ای تاریخی به وجود آورده است كه اگر تمام امكانات بسیج شوند و همه هنرمندان جمع شوند، قادر نخواهند بود معنویتی كه فضای فعلی به زائران القاء می‌كند را به وجود آورند.
متاسفانه طرحی با عنوان ساماندهی و بهسازی مزار شهدا، برای حل مشكل تنوع موجود در گلزارهای شهدا كه در عین حال بارزترین خصیصه فرهنگی آنها به شمار می‌رود با مدیریت بنیاد شهید و امور ایثارگران و همكاری شهرداری‌های هر شهر و روستا و همچنین وزارت كشور از چند سال پیش آغاز و تقریباً در اكثر نقاط كشور به اجرا گذاشته شده است.
غافل از اینكه این تنوع نه تنها مشكل نیست، بلكه كنار هم قرارگرفتن این سلیقه‌ها و تنوع موجود در طراحی قبور گلزار شهدا معرف ریشه‌های عمیق فرهنگی دفاع و جهاد و شهادت، در آحاد مردم خصوصاً خانواده‌های معزز شهداست و تبدیل آنها به یك نماد واحد حتی اگر به منظور زیباسازی و با معماری اسلامی و ایرانی تزئین و طراحی شده باشد، نمی‌تواند گویای شور و عشق و عرفان دل‌هایی باشد كه در فضای معنوی و حماسی آن برهه از تاریخ كشور با اعتقاد عمیق خود، این تابلوهای زیبا را ترسیم كرده‌اند.
اكنون با توجه به ارزش تاریخی فرهنگی گلزار شهدا و اقدام مصرانه بنیاد شهید و شهرداری تهران جهت تخریب این فضا به منظور اجرای طرح بازسازی و یكسان‌سازی مزارها، باید پرسید حفظ این آثار ارزشمند برعهده كدام نهاد مسئول است؟
در پی اعتراضات و نگرانی‌های ابزار شده نسبت به اجرای این طرح، توجه به ذكر چند نكته ضروری است:
1ـ تنوع در شكل ظاهری مزارها، نماد مردمی بودن دفاع است و انهدام این تنوع و یكسان‌سازی آنها تداعی‌كننده اجبار و زور و عدم رضایت خانواده‌ها در اعزام نیروهای مردمی و تشابه آن با قبور كشته‌شدگان جنگ‌های جهانی در سایر كشورهاست.
2ـ گلزار شهدا نمایشگاهی است از تفكرات، انگیزه‌ها و اعتقادات بازیگران و كارگردانان اصلی قضیه‌ای به نام دفاع مقدس. شكل ظاهری حجله‌ها و محتوای سنگ نوشته‌ها نمایانگر حضور طبقه‌های اجتماعی متفاوت در جنگ، طرز تفكر و وابستگی‌های فرهنگی و قومی آنها و همچنین منبع ارزشمندی برای مطالعات فرهنگی و مردم‌شناسی پژوهشگران علوم اجتماعی و اصولاً شناخت واقعیت‌های انقلاب و جنگ است.
3ـ جا دارد از مسئولان سازمان میراث فرهنگی پرسیده شود آیا یك اثر فقط با گذشت زمان ارزش تاریخی پیدا می‌كند و آیا ارزش تاریخی آثاری كه نقش موثری در انتقال پیام انقلاب و دفاع مقدس به نسل‌های آینده خواهد داشت، كمتر از آثار به جا مانده از دوران پادشاهان گذشته است؟ در حالی كه در مورد نقش‌ها و نمادهای بر جای مانده بر روی اشیاء، ظروف، كوزه‌های قدیمی و حتی سنگ قبور باستانی مطالعات گوناگون انجام شده و هزینه زیادی صرف مرمت و حفظ آنها می‌شود.
4ـ با توجه به اینكه تاكنون محافظت از این فضای فرهنگی و زیارتی به باد و باران سپرده شده و حتی بسیاری از این مجموعه فضاهای فرهنگی كه میراث فرهنگی انقلاب اسلامی برای نسل‌های آتی محسوب می‌شوند توسط اقدامات عجولانه و غیرفرهنگی برخی دستگاه‌ها دچار یكسان‌سازی (بخوانید تخریب) شده است؛ آیا وقت آن نرسیده كه برای حفظ و مرمت و نگهداری این آثار ارزشمند تاریخی و در عین حال مقدس و فرهنگی این كشور اقدام جدی بشود و از نابودی و تخریب آنها جلوگیری شود؟
5 ـ ماندگار كردن قبور با استفاده از مصالح بهتر، یكی از اهداف این طرح اعلام شده است، در صورتی كه عقل سلیم حكم می‌كند در حالی كه بسیاری از این مزارها سالم و بدون فرسودگی هستند نسبت به حفظ و مرمت آنها اقدام شود نه تخریب و بازسازی آنها.
6ـ البته ساخت موزه جنگ و دفاع مقدس امر شایسته و بایسته‌ایست، ولی نه به منظور نگهداری حجله‌ها، عكس‌ها و اشیاء موجود در آنها و احتمالاً سنگ مزارها. چرا كه تاثیر‌گذاری فرهنگی و معنوی این عكس‌ها و نمادها در یك مكان زیارتی به صورت یك موزه طبیعی بسیار بیشتر از قراردادن آنها در یك موزه تاریخی (حتی در مجاورت گلزار شهدا) است.
7ـ محور طرح ساماندهی، ایجاد زیبایی ظاهری براساس نظم و یكسان‌سازی است. در حالی كه نمی‌توان زیبایی و ارزش یك مكان تاریخی، فرهنگی و زیارتی را فقط با معیارهای ظاهری و فیزیكی سنجید.
8ـ متاسفانه غلبه نگرش مدرنیستی بر دیدگاه‌های معماری ایرانی و اسلامی و اولویت نداشتن جنبه‌های فرهنگی اصیل و ریشه‌های مذهبی و معنوی با توجه به پیشینه قوی معماری و فرهنگ ما كه در تك تك آثار فرهنگی گذشته مملكت ما كاملاً مشهود است (كه به یونیفرم‌سازی می‌انجامد) باعث شده تا در یك نگرش سطحی و متاثر از فرهنگ مدرن، طرح یكسان‌سازی مزار شهدا به اجرا در آید كه با اندكی دقت در موارد اجرا شده این طرح می‌توان به عمق فاجعه فرهنگی رخ داده پی برد. (جهت تقریب به ذهن می‌توان به این مثال متوسل شد كه دستگاهی به بهانه نامنظم بودن بقایای تخت جشمید آن را تخریب نموده و سپس با استفاده از مصالح و معماری جدید به ساختن یك تخت جمشید منظم اقدام كند.)
لذا با توجه به اهمیت موضوع و نگرانی‌ها و واكنش‌های اقشار فرهیخته، دانشگاهی، فرهنگی و مذهبی جامعه در برابر این طرح شتاب‌زده، از جنابعالی انتظار می‌رود اقدامات لازم را جهت ثبت گلزارهای شهدای سراسر كشور به عنوان میراث فرهنگی انقلاب اسلامی به منظور حفاظت این اماكن از گزند تخریب جاهلانه و فرسایش آنها مبذول فرمایید.
